Nefes alışverişlerinin sağlığımız üzerindeki etkilerini ve sonuçlarını tam olarak gözlemleyebilmek için öncelikle oksijen ve karbondioksitin bedenimizi nasıl etkilediğini bilmek gerekir. Nefes alışverişi iki yönlü denetimi olan dokuz kas grubundan yalnızca birinin kullanımını ile sağlanır. İki yönlü denetim demek bu kas gruplarının somatik sinir sistemi tarafından hem bilinçli olarak ve hem de otonom sistem tarafından bilinçdışı olarak denetlenmesi demektir. Nefes almak için kullanılan kas grupları diyafram ve interkostal (kaburgalar arasındaki kaslar) kasları kapsar. Geri kalan sekiz kas grubu göz kırpma, çiğneme, yutma, el ve ayakları hareket ettirme gibi işlemlerini yerine getirmemizi sağlar. İki yönlü denetimi olan diğer sekiz kas grubu tarafından denetlenen işlemler ile karşılaştırıldığında, her hücrenin işlevini ve tüm bedenin fizyolojisini etkilediği için nefes alma eşsiz bir süreçtir. Diğer iki yönlü denetimi olan sekiz kas grubu ve bunların oluşturduğu süreçlerin beden üzerinde çok daha sınırlı etkileri vardır.

Çeşitli nefes alma modelleri ve her bir nefes alama modeline eşlik eden duygusal durumlar vardır. Burundan nefes alma kişinin sağlığını olumlu yönde etkiler. Sol ve sağ bademcikler arasından geçen hava akımının eşitlenmesine yarayacak çeşitli teknikler vardır. Hava akımı bir kez dengelendi mi, bilincin daha üst seviyelerine ulaşmak olanaklı duruma gelecektir.

Bedensel sağlığımızla nefes alışverişlerimiz arasında çok net bir ilişki vardır. Bunun dışında nefes alma şeklimiz duygusal durumlara göre değişiklikler gösterir. Eğer endişeli iseniz, nefes alma işlemi hızlı, sığ ve hatta düzensiz bir duruma gelecektir. Korkmuş olduğunuz bir anınızı anımsayarak o anda nefes alışverişlerinizin ne duruma geldiğini hatırlayın. Ani bir tehdit algılayan herkes nefesinin kesilerek durması durumunu yaşayabilir. Herhangi bir olay  nefes alışverişimizi etkileyebildiğine göre, nefesimizi denetleyebilirsek olaylar karşısında nasıl olmasını istiyorsak öylede gelişmesini sağlayabiliriz.

Yaşamı istediğiniz doğrultuda ve üst düzeyde gerçekleştirebilmek için Nefes almayı bilinçli olarak denetim altına almayı öğrenmek gereklidir. Çoğu zaman nefes alışverişini düşünmeden yaparız. Bilincimizi işin içine katmadan nefes alıp verdiğimiz zamanlarda bu işlem otonom sinir sistemi tarafından yönetilir. Sinir sisteminin birbiriyle denge içinde çalışan sempatik ve parasempatik alt sistemleri vardır. Sempatik sinir sistemi ‘savaş ya da kaç’ durumu ile parasempatik sinir sistemi ise ‘yüzleşme ve kabul’ hali ile ilgilidir.

Pek çok insan bilinçleri ile kontrol etmedikleri zamanlarda dakikada 15 sayısının üstünde nefes alıp verirler. Bu nefes alma hızında otonom sinir sistemi "savaş ya da  kaç" durumu algılar, tüm bedenin fizyolojik işlevlerini baskılar. Çok sık ve fazla derinliği olmayan  nefes alıp vermek sempatik sinir sistemini aktive eder. Sonuç olarak savaş yada kaç etkisi ortaya çıkar. Kalp atış hızı artar, kaslar gerilir ve algılanan "savaş ya da kaç"  durumuna yanıt olarak çeşitli biyokimyasal enzimler üretilir ve kana salınır. Sonuçta sinir sistemi alarm durumunda her bir hücre ayrı ayrı olumsuz yönde etkiler. Beden dengesiz bir duruma geçer. Bu dengesizlik, yüksek kan basıncı, endişe, dikkat noksanlığının ortaya çıkmasına ve buna bağlı başka sorunların gelişmesine etki eder.

Savaş ya da kaç etkisinden sorumlu sempatik sinir sisteminin nefesi kontrol etmesi uzun süre devam edecek olursa, sistemler yorgun düşer ve işlevlerini uygun biçimde yerine getiremez olurlar. Nefes almayı derin, nefes vermeyi uzun hale getirerek dengelendiğimizde otonom sinir sisteminin parasempatik bölümü aktif olur. Nefes alma sıklığı sempatik sinir sistemini etkilerken, nefes derinliği ve uzun kullanımı da parasempatik sinir sistemini etkiler. Bir stres durumu söz konusu olduğunda, birkaç derin ve uzun nefes alıp vermek sizi daha dengeli hale getirecektir.
Ayrıca diyaframın hareketi diyaframa bağlı olan abdominal sinir ağına fiziksel bir baskı yaptığı için diyaframdan nefes alma sağ beyin aktivasyonunu ve parasempatik etkiyi sağlar. Bu durumda mutluluk ve dinlenme hormonları salgılanır.

Mustafa Kartal
mkartalll@yahoo.com
www.nefesteknikleri.com
www.nefesokulu.com